Μέσα στην γαλήνια, επίπεδη απεραντοσύνη της «λίμνης της μεγάλης και της ήρεμης», όπως ονόμαζε ο K. Παλαμάς τη λιμνοθάλασσα του Μεσολογγίου, το μάτι του επισκέπτη σταματούσε σε κάποιες μικρές «κουκκίδες» που δεν ήταν φυσικά αντικείμενα, αλλά ανθρώπινες κατασκευές. Ήταν οι πελάδες, οι μικρές ταπεινές καλύβες των ψαράδων, απαραίτητα λειτουργικά στοιχεία της παραδοσιακής αλιευτικής ιεροτελεστίας. Ήταν τα ζωτικά καταλύματα που προστάτευαν τους φτωχούς εργάτες της λιμνοθάλασσας από τα απροσδόκητα μπουρίνια, που τους μάζευαν σε μικρές και μεγάλες παρέες για περιστασιακές ουζοκατανύξεις κατά τις κρύες χειμωνιάτικες βραδιές, που τους πρόσφεραν ένα αχυρένιο στρώμα και μερικές ώρες ύπνο και ξεκούραση ενδιάμεσα στην αλιευτική τους βάρδια. Για πολλά χρόνια υπήρξαν και κατοικίες για τις οικογένειες των ψαράδων αφού τα πενιχρά τους έσοδα, δεν έφταναν για να νοικιάσουν ή να κατασκευάσουν σπίτια.
Oι πελάδες φτιάχνονταν άλλοτε μεμονωμένες και άλλοτε σε ομάδα, σε στρατηγικά σημεία της λιμνοθάλασσας (Τουρλίδα, Πλώστενα, Κλείσοβα κ.α.), εκεί όπου θα υπηρετούσαν καλύτερα τους παραπάνω σκοπούς. Όλα τα υλικά δόμησης ήταν αυτά που πρόσφερε το τοπικό φυσικό περιβάλλον και υπήρχαν αυτοφυή στο ευρύτερο περιβάλλον της λιμνοθάλασσας. Πάσσαλοι από φτελιές και στηρίγματα από αλμυρίκια. Σκελετοί τοιχοποιίας από χοντρό καλάμι και δέσιμο με μάτσα από ψαθί. Η επένδυση των τοίχων και της οροφής είναι από πλεγμένα ψαθιά και ψιλά νεροκάλαμα. Το ψαθί μετά από στέγνωμα στο ήλιο και την κατάλληλη επεξεργασία αποτελούσε το σχοινί σ΄ αυτές τις κατασκευές, αλλά και πλεχτό, ήταν το χαλί ή το στρώμα που ξεκούραζε τα ηλιοκαμένα τους κορμιά.
Όλες πάνω σε κάθετους πασσάλους χωμένους βαθιά στη μαλακή οργανική λάσπη, για να μοιράζεται το βάρος. Η ίδια μηχανική πρακτική χρησιμοποιείται έως σήμερα σε όλα τα μεγάλα έργα που ακουμπούν στον βυθό, όπως και στη σύγχρονη γέφυρα Ρίου - Αντίρριου, της οποίας οι πυλώνες πατούν πάνω σε ένα «δάσος» στύλων σκυροδέματος βυθισμένων στον πυθμένα.
Οι πελάδες, λοιπόν, της λιμνοθάλασσας ήταν κομψοτεχνήματα μηχανικής και αρχιτεκτονικής που πρόσφεραν όλες τις απαραίτητες ανέσεις. Πολύ λειτουργικές, εξασφάλιζαν ζεστασιά τον χειμώνα και δροσερή σκίαση το καλοκαίρι. Δεμένες άρρηκτα με το επίπεδο τοπίο, δύσκολα ξεχώριζαν αν βρίσκονταν στον όχθο κάποιας νησίδας που είχε πάνω της αρκετή βλάστηση. Στήνονταν συνήθως στις όχθες για να πιάνει εκεί αμέσως η γαΐτα (βάρκα της λιμνοθάλασσας χωρίς καρίνα). Πολλές φορές η πελάδα επεκτείνονταν στο πλάι για να στεγάζεται και η γαΐτα. Υπέροχα καταλύματα φτιαγμένα με το «τίποτα», με μόνη δαπάνη τον ιδρώτα των ψαράδων και την παραδοσιακή μαστορική ευφυΐα.
Σήμερα ελάχιστες είναι οι πελάδες που φτιάχνονται με τον παραδοσιακό τρόπο. Αυτό οφείλεται κυρίως στο ότι δεν κατασκευάζονται για να εξυπηρετήσουν την ψαροσύνη (παραδοσιακή αλιεία), αλλά άλλες. Δυστυχώς, όλες οι καλύβες στην περιοχή της Τουρλίδας ανακατασκευάστηκαν σε εξοχικές. Έτσι, εκτός από τον πασσαλόμπηχτο της βάσης, η υπόλοιπη καλύβα έχει τη μορφή ενός λυόμενου με «ραμποτέ» επένδυση και σκεπή από «ελενίτ» ή κεραμίδι.
Είχα την τύχη με τον αείμνηστο θείο μου Β. Βλάχο (κατασκευαστή οικοδομών) με συμμετέχω και ΄γω στην κατασκευή μιας σύγχρονης πελάδας και να ζήσω μια καταπληκτική εμπειρία. Οι πάσσαλοι στο βούρκο μπαίνουν με τα χέρια με συνεχόμενες παλινδρομικές κάθετες κινήσεις, χωρίς την χρήση εργαλείων (φοβερά επίπονο). Την επόμενη ημέρα σφίγγουν τόσο πολύ μέσα στο βούρκο (βεντουζάρουν), που είναι αδύνατον να βγαίνουν πάλι. Στην συνέχεια αφού αλφαδιαστούν οι πάσσαλοι κόβονται ομοιόμορφα και στρώνεται το πάτωμα. Πάνω του σιγά σιγά στήνετε ο σκελετός και κατόπιν το «ραμποτέ» εξωτερικά, η μόνωση και μετά η εσωτερική επένδυση.
Αλησμόνητη μου έμεινε η εμπειρία όταν είχαμε πάει με έναν φίλο να ρίξουμε παραγάδια στο Πατραϊκό κόλπο και μας έπιασε φουρτούνα. Έτσι για να μην θαλασσοδερνόμαστε άδικα πήγαμε στην πελάδα από το ιβάρι του Βασιλαδιού. Εκεί οι ψαράδες μας φιλοξένησαν εγκάρδια και στρώσαμε τους υπνόσακους που είχαμε να κοιμηθούμε. Η εμπειρία συγκλονιστική, το νερό να γλείφει πολλές φορές το πάτωμα που είχαμε ακουμπήσει, ο ήχος του παφλασμού να σε νανουρίζει και αυτές οι μυρουδιές της αρμύρας, του ξύλου και των φρέσκων ψαριών να έχουν φωλιάσει μέσα μου για πάντα.
Ο Δήμος Μεσολογγίου, πάντως, έφτιαξε και μια παραδοσιακή πελάδα προς επίδειξη και διατήρηση αυτής της λαϊκής αρχιτεκτονικής. Βρίσκεται στην Κλείσοβα αμέσως μετά το ξενοδοχείο «Θεοξένια» και προσφέρει ένα πολύ ωραίο φωτογραφικό θέμα ιδιαίτερα κατά την ώρα που ανατέλλει ο ήλιος πάνω από τον ασβεστολιθικό όγκο της Βαράσοβας.
Αφιερωμένο στον συνάδελφο Βασ. Ξεσφίγγη για την προτροπή.
(οι φωτ/φιες είναι από διαδίκτυο)
Ευχαριστώ πολύ συνάδελφε.
ΑπάντησηΔιαγραφήΤόσο οι φωτογραφίες όσο και το ωραίο σου γράψιμο μας ταξίδεψαν.
Ζητάω άδεια να το αναδημοσιεύσω σε μερικές ημέρες αφού πρώτα διαβαστεί εδώ.
Βασίλη ελεύθερα για ότι υλικό υπάρχει στο blog
ΑπάντησηΔιαγραφήΕυχαριστω πολυ φιλε, οταν το δημοσιευσω θα το στειλω σε μεγαλα bplog να μαθει ολη η Ελλαδα για τις πελαδες, σε λιγα χρονια ισως να αποτελουν παρελθον.
ΑπάντησηΔιαγραφή